Eleuterio Gorostiza Salazar:  A:man x'te:chtapowi ke:ní:w, ne:n, se: tama:tawia.
José Ernesto Vázquez Chanico:  Ah, se: tama:tawia onkak de o:me *hasta** miak taman. *Porque** kemasá: se: tama:tawia..., onkak se: tama:tawi:lis de yowak. Ke:meh i:n, i:n, i:n *tiempo de mayo cuando** kaxa:ni n' a:t wa:n takawa:ni. de yowak n' a:t kawa:ni *porque** n' tet nochi n' tein we:ia:t te:ntok, ne:n, a:tet. Kimá: n' to:nal wa:n yo:n yowak ke:mah kawa:ni a. N' a:t nochi kawa:ni a we:ia:t. Wa:n ke:mah ki:sah ya n' xilimeh. Motate:moli:tih yowak ki:sah ya, ne:nemih ne: nochi n' ka:mpa kahsih intakwal. Wa:n ompa se: yowi a se: yeh, se: tate:mo:ti a, se: k'wi:ka ne:n .... Ne: ke:man tikwiah kanti:l, ekintsi:n onkak *lámparas**. E: se: ta:wihtiw a ika kanti:l wa:n tikita i:xkahkawa:ntiwi:ts a ihkó:n, ne:n, xilitsi:n. Yo:n ma:tat se: kikwi wa:n, se: kikwi ma:tat, ke:mah nika:n n'piaya *listo** no: ma:tat. Ke:mah, nikita wi:tsa ya xili nikta..., yo:n se: kitapachowilia. Ihkó:n se: tama:tawia, se: kitapachowilia. Ke:mah se: kime:diotetsi:lowa tepitsi:n ihkwí:n wa:n ke:mah mo..., de k..., koli:nih ya n' xilitsi:n, ahkotsikwi:ni a wa:n molpih ya, ke:mah t'tila:na ya wa:n ke:mah tiki:xtia ya moxilitsi:n. Ke:mah tiki:xtia, tikwa:pa:tska wa:n t'kalakia momorra:lko para a:mo cholo:s *porque** komoa:mo tikmiktih pantsikwi:ni sepa. Panki:sa itech se: imorra:l, pawetsi. Yo:n *cuando** se:, *cuando** se: tama:tawia yowak, yo:n *cuando** ki:sah sah ihkó:n. A:mo se: tapahwia, se: nemi sah n' a:taw yowak, se: tate:mowa wa:n ki:sah de yowak miak xilimeh. Pero yo:n a:mo se: kitokilia ma:tat, se: kitapachowilia ihkó:n nimitsilia. Se: kitapachowa wa:n se: kitila:na tepitsi:n, mah koli:ni:ki a, ahkotsikwi:ni wa:n t'tila:na xilitsi:n. Ki:sah ma:chikomeh. Wa:n onkak se: tama:tawia no: n' tama:tawi:lis. Ke:meh i:n we:ia n' a:t, de junio ya, julio *o** agosto, kemeh i:n we:ia n' a:t. Pexo:ni a n' a:tawa:t nochi wa:n sokiowa n' a:t. Ke:mah, ne:, tein a:mo motatsiwilia, ma:ski ika kiowit se: yowi ok moahkotetekwinowa wa:n yowi a ne: ka:mpa a:taw ya. Ka:mpa yo:n mote:maki miak tahsol, a:..., a:tahsol mote:maki a *o** ka:mpa monechikowa tepitsi:n miak, de miak *cosas** tein ma:toktia. Aha:te:n ya, ka:mpa a:mo, a:mo kipia, mokahka:wtok n' a:t, ka:mpa tepitsi:n motsikowa n' a:t. Ompa tiow wa:n xikxihxi:wahwi ompa tik..., ompa wi:tsa yo:n, yo:n tepe:michtsitsi:n, xilitsitsi:n nika:n tik.... A:mo nikmati ke:ní:w seki kiniliah ma:lomeh kiliah. Ne:wí:n tikiniliah tepe:michtsitsi:meh, tepe:..., tepe:michimeh. De se: kiwahkalowa ompa ya se: kinki:xtia ya *pescaditos**. Wa:n komohkó:n ne: tiknekih, ompa wi:tseh, i:xnentok a *cuando** onkayah xilimeh a:mo we:i, te:kwa:kwaliah xilimeh. Wa:n teh *ma..., *más** wehkatan komo teh tii:xchika:wak tepitsi:n, a:mo timohka:t de n' a:t, timotokia *más**, kachi wehkatan tepitsi:n ka:mpa, ka:mpa miak a n' a:t yahtok. Taxi:wahwi tatsi:ntan ximowi:ka moma:taw *hasta** tatsi:ntan ihkó:n taxi:xi:wahwi. Ompa wi:tseh ya yo:n pehpetak..., pehpetak..., [n]e:n, ne:, [pehpetak]michimeh. Kiliah petakmichimeh onkakeh. Wehwein kachi wa:n okachi chia:wkeh *más** kachi ahwia:keh. Wa:n ompa wi:tsa ya xilimeh no: iwa:n ya. E..., yehwa:n mo..., xilimeh ne:nemih tatsi:ntan *cuando** we:ia n' a:t, ke:meh i:xsokikalakih pos ne:ne:nemih ya a, mopale:wi:snekih. Wa:n komo tiah ka:mpa okachi wehkatan ka:mpa kachi wehkatan n' a:t ompa sah se: kixi:wahwihtok, ompa sah tihkatos wa:n a:mo tiki:tski:s yo:n michimeh tein kahkawaktikeh kiliah, ke:mah. Onkakeh ompa, ne:n, ka:mpa wehkatan, ka:mpa a:te:n mota:liah yo:n tepe:michtsitsi:n. Wa:n yo:n nemih ka:mpa eski a:pitsaktsi:n yo:n a:te:n mota:liah wa:n tahsol mote:mah ompa. Pero neh niki:xmati *porque** nia:t..., nia:tawnemi wa:n nitama:tawia *cuando** we:ia n' a:t niow nitama:tawi:ti. Wa:n niki:tskia sakiera se: *cubetita** niki:tskia de ma:lotsitsi:n. Nikwa:lkwia wa:n koma:lixkah ya, ke:mah. Pero neli komo tatsi:ntan se: tama:..., komo achi wehkatan se: motokia se: kwah..., se: ko..., wa:n se: tama:tawia ihkó:n ompa wi:tsa ya xilimeh, mokalakia *cuando** onkakeh. Wa:n a:mo pos ne:, yehwa yo:n, yo:n michimeh tein kahkawaktikeh. Wa:n seki kiliah kwa:xahxakachmeh ya wa:n ompa, tatsi:ntan yehwa:n a:mo pi:sah a..., pa:nía:n *lo que** yehwa:n tatsi:ntan yetokeh de n' a:taw, itech n' a:t. Yehwa yo:ni. Onkak o:me taman se: tama:tawi:lis, o:me taman. Se: taman *cuando** se: tama:tawia de yowak wa:n se: taman *cuando** se: 'ki:tskia soh ne: michimeh sah *cuando** ta:weia. A:te:n se: moketsa *o** ka:mpa ne: se:, para se: kinki:tski:s xilimeh. Ke:mah, pero *cuando** we:i n' a:t a:mo weli semi a:tatahko se: tama:tawi:ti. Ke:meh i:n *cua..., cuando** se: tama:tawi:ti ika xilimeh sah de yowak *cuando** ki:sah se: kitapachowa ma:tat wa:n se: kitila:na. Ke:mah, o:me taman tama:tawi:lis wa:n sentaman se: taxi:wahwia sah. Tein ya moka:wako, ne:n, ma:lotsi:n ompa ne:, michin, michin tein moka:wako. Ke:mah. Yehwa yo:n.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  żWa:n ma:tat ke:ní:w se: kichihchi:wa?
José Ernesto Vázquez Chanico:  Pos se: kite:mowa se:, se: kichi:wa se: kowtsi:n, ihkwi:ntsi:n oso se: sakiera se:, se: kwa:rtah wa:n tahko se: kiteki kowtsí:n. Se: ohtatsi:n se: kixi:ma. Se: xiki:ma pitsa:wak ke:meh se: kipa:kti:s *o** tepitsi:n pata:wak. Komo pata:wak *más** kachi se: kichi:wa, ne:n, ohtatsi:n i:xwe:wehka ki:sa, ne:n, tamali:n. Komo t'chi:wa pitsaktsi:n wa:n yehwa titekpa:ntiw ke:meh ka:nachi tiknekis de, de se: *ciento** wa:n tahko, o:me .... *Bueno**, ke:meh mitspa:kti:s, 'nekis *más** we:i moma:taw, kie:ra o:me *ciento** t'chi:w. Pero neh n'chi:wa de, de se: *ciento** wa:n tahko oso se: *ciento** wa:n sempowal wa:n mahtak *o** se: *ciento** wa:n sempowal n'chi:wa de, de i..., i..., *casi** nikihilpia ihkó:n mahyá: tikihto:ka:n, ne:n, de i:x..., i:xkoya. De i:xmeh mah tikihto:ka:n. Wa:n nejó:n nikilpihtiw itech n' ohtat niktekpa:na wa:n ke:mah niki:sa yo:n nik..., nikopi:na ya, sepa seki niktekpa:ntiw ihkó:n. Nochi, nochi yehwa yoni, nochi n' ohtat, yehwa notamachi:w ohtat nikwi para nikyewalowa. Ke:mah, *hasta, hasta** motsakwa tatsi:ntan ke:man tikita ke:meh se: mo:lik ahsi *o** se: mo:lik wa:n tahko, ke:meh t'nekis. *O** se: mo:lik, komohkó:n se: mo:lik wa:n tahko nikneki pos ne: ni..., niktsi:ntsakwa, ne:n, notamali:n, niki..., niki:xtilia ya n' ohtatsi:n wa:n ke:mah nikilpia ya wa:n ma:tat ya. Wa:n nika:wa se:, se: tamali:n ite:no para yehwa ika, *cuando** n'te:mowa noma:tawkow nikyewalowa ya, nikilpia ika se: kwamekat wa:n ne: a:taw ya, wa:n ke:mah yo:n tamali:n tein ite:mekayo noma:taw ika nik..., nikwi:pa:na ya itech, ne:n, ma:tawkowit, ihkwí:n n'chi:wa ya para yehwa, ne:n, kitsakwilia, ne:n, ompa nikte:mpilowa ya wa:n sepa nikilpia itech kowit wa:n nitama:tawia ya. Ihkó:n nitaxi:wahwia ya. Iwki yo:n. Ke:mah.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  #1 Wa:n i:n tein tikihtowa se: kihkiti toni, ne:n, se: kikwi, ne:n, se: kihkiti ma:tat. #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Pos, ne:n, ekintsi:n onkak yo:n *plástico** kinamakah, wi:tsa de n' .... # tepa:nchi:wanih iwki kita:liah yo:n, yo:n kikowah, *plástico** kwali se: kita:lia. Se: weli ika se:, se: kichihchi:wa se: ima:taw wa:n koma:mo pos tehwa:n t'chihchi:waya ika, ika *pita**. *Pita** i..., tahtamati, ne:n, tahtamati *pińa**, ne:n, mochi:wa, *pińa** ima:y. Yo:n xiwit se: kiteki wa:n, wa:n se: kiteki, *según** ke:meh se: kahsis, se: we:weyak, onkak seki we:weyak. Onkak nextik *pita** wa:n onkak kostik *pita**, ehe. O:me taman onkak. Tein nextik *pita más** we:weyak ima:xiwyo, we:weyakaxtik mochi:wal. Wa:n tein yo:n, yo:n seki kostik, tsikitsitsi:n ima:xiwyo sah. A: wa:n yehwa yo:n se: ki..., se: kichipa:wa, se: ki..., se: kwiti wa:n se: kilpia itech se: kowit tein, mah ohtat, *más, más** alaxtik n' ohtat. Se: kite:mowa tein toma:wak n' ohtat wa:n, se: ki..., se: kilpia ika tamali:n ahko wa:n, wa:n ke:mah ne:n tani no: se: kilpia para a:mo moli:nis, a:mo moxola:was yo:n, tili:ntok kwali. Ke:mah tein *momachete** tein i:ka:n kipia *momachete** wa:n tik..., tikxita:nia *fuerte** ihkwí:n. Tikxita:nia mah taneki:sa de n' i..., i..., ne:n, i..., ipachyo. Ki:sa ihkó:n, ki:sa, ki:sa *después** ke:mah tik..., tiki:xtia ya n' *hilo** wa:n tiktetsi:lowa ya wa:n tikmali:na ya. Wa:n yehwa ya t'chi:wa ya para tikchi:was moma:taw. Yo:n kachi takwa:wak ki:sa yo:n, yo:n *pita**. Wa:n ki:sa *mas** pitsaktsi:n se: kichihchi:wa, taxi:kowa [para se:] tama:tawi:s, para sem[i] ..., para komohkó:n tiktsowi:s sah xilimeh. Wa:n komo tikneki para, ne:, titaxi:wahwi:s sah *cuando** we:i n' a:t, kachi toma:wak moneki *porque** wehweliwi, ke:meh wi:tsa miak tet *o** witsti, tiktsaya:na niman moma:taw. Moneki, moneki se: kipias o..., o:me, o:me taman de n', de ma:tat, se: i:xtoma:wak wa:n se: i:xpitsa:wak tepitsi:n para yo:n i:xpitsa:wak para nejó:n titatsowi:s sah ika, ne:n, de yowak nemis sah xilimeh. Wa:n para titama:tawi:s sah *cuando** a..., we:ia n' a:t moneki tein i:xtoma:wak para taxi:ko:s. Yehwa yo:n, mm.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  (Y)o:n i:x..., żke:ní:w se: kitamachi:wa n' *pita**, i:xkahka:nachi se: kikwi? Pos ne: se: yehwa se: ki:xeheko:s komohkó:n tepitsi:n nikneki mah pitsa:wak pos kwali nikwis i:xchikwe:yi sah i..., i:n..., yo:n i..., i..., i:kpayo kiliah. Wa:n komo nikneki *más** tohmoma:wak pos kwali se: kikwi sakera de, de kaxto:lose: *hilitos**, mah n'chi:wa n' tamali:n ki:sa i:xtohtoma:wak tepisti:n. Ke:mah, yo:n ke:meh se: kipa:kti:s, ke:meh, ke:meh se: kinekis, se: [ko]mo i:xtoma:wak notamali:n *o** n'neki pitsa:wak pos kwali niktsi:nki:xtia de n' tamali:ntsitsi:n para pitsa:wak ki:sa. Ke:mah. Yehwa yo:n se: kichi:wa. #1 Tikihtowa iksá: koyo:ni, ne:n, ma:tat, żkomohkó:n koyo:ni kwali se: kitasa:lwia *o** mah se: kichihchi:wa? #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Kwali se: kitasa:lwia, kwali se: kitasa:lwia pos se: kite:mowa se:, # se: tamali:n wa:n se: kilpia ke:meh se: kineki wa:n se:, se: kitsakwa. Komo semi a:mo kwaltia pos se: kichi:wa sepa se: yankwik. Kipia se: kichi:was sepa.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  #1 żKe:meh ka:nachi to:nal te:kwi:lia se: kichihchi:wa ma:tat? #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Ke:mah. # Pos te:kwi:li:s ne: komo se: mihsiwilih, se: to:nal wa:n tahko, o:me to:nal. O:me to:nal te:kwilia se: ma:tat se: kichi:wa. Pero mah se:, mah yehwa ika sah se: mota:li, a:mo se:, kanah se: yowi. De time:wa kwalka:n x'chi:wa wa:n x'chi:wa *hasta** tima:tamis moma:taw. Ke:mah, ihkó:n se: kichi:wa, mm.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  Wa:n yo:n tikihtowa se: kihkiti, se: kilpihtiw.
José Ernesto Vázquez Chanico:  Se: kilpihtiw, se: kilpihtiw, para moka:wa, ne:n, ke:meh se:, se: kipankwi ihkó:n nochi ne:n, ne:n, oh..., no..., nojó:n ohtatsi:n se: kixi:ma para moka:wa ya n' *cuadritos** yo:n. Komo t'neki nimitsilia *más, más** i:xwehwei pos t'teki mohtaw pa:pata:wak, komo t'neki *más** i:xpisi:ltik pos pitsaktsi:n ohtatsi:n pero kwaltsi:n ki:sa *finito mo..., moma:taw. Wa:n ihkó:n a:mo ki:sa ma:ski yo:n michimeh tsikitsitsi:n, a:mo kipanawi:s. Wa:n yo:n tein i:xwehwei ki:sah, *sólo** para xilimeh sah i:pa. Yehwa sah yo:n, mm.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  żNochi a eski de i:n se: tama:tawia? De ke:ní:w. żNochi a, a:mo teh *mas**?
José Ernesto Vázquez Chanico:  Ah, yehwa ya, nochi a.
Eleuterio Gorostiza Salazar:  #1 *Bueno**. #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Nochi a. #
Eleuterio Gorostiza Salazar:  #1 Komohkó:n 'te:chili, ne:n, moto:ka:y #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Ok..., # NiErnesto Vázquez
Eleuterio Gorostiza Salazar:  #1 żKa:nachi xiwit tikpia wa:n xola:l ka:mpa tiwa:le:w? #
José Ernesto Vázquez Chanico:  #2 Ne: .... # Ne: nikpia e:yi powal wa:n na:wi wa:n ne: niwa:le:w San Miguel Tzinacapan.